Od wielu już lat próbujemy w rozlicznych artykułach na łamach Echa Barlinka udowodnić tezę o wyjątkowej atrakcyjności turystycznej Barlinka i okolic. Opracowanych i opublikowanych zostało wiele materiałów naukowych dotyczących strategii rozwoju turystycznego regionu w rozbiciu na poszczególne gminy. Niestety, z przykrością trzeba stwierdzić, że im tęższe głowy biorą się za tę dziedzinę gospodarki, tym powyższe opracowania albo nie spełniają związanych z nimi oczekiwań, albo wręcz zawarte w nich dane delikatnie mówią znacznie odbiegają od prawdy. Trudno powiedzieć z czego to wynika. Jedno jest pewne: naukowcy opierając się na nieprawdziwych informacjach i nie zadając nawet sobie trudu dokonania wizji lokalnej w 15-tysięcznym Barlinku tworzą poważne „dzieła”. Wychodząc z założenia, że dobry towar nie potrzebuje reklamy, pragniemy w tym artykule wskazać tylko miejsce, półkę na jakiej się ten towar - nazywany Barlinek - znajduje.

Markowy Barlinek

WALORY TURYSTYCZNE

I. Walory naturalne

Trzeba stwierdzić, że ze względu na niedalekie położenie Morza Bałtyckiego (ok. 150 km) trudno jest Barlinkowi konkurować pod względem atrakcyjności z tamtym regionem. Jednak od wielu już lat można zaobserwować ucieczki turystów od modnych i licznie odwiedzanych kurortów. Coraz więcej osób poszukuje miejsc cichych i spokojnych, gdzie można aktywnie wypocząć wśród lasów i jezior.

Lasy stanowią 49 % całkowitej powierzchni gminy Barlinek (średnia dla Polski wynosi 27,8 %). W gminie znajdują się 32 jeziora, które stanowią 3 % powierzchni gminy.

Doskonałe warunki do zagospodarowania i wykorzystania turystycznego stwarza Barlinecko-Gorzowski Park Krajobrazowy, który powstał w 1991 roku i położony jest w Puszczy Barlineckiej (nie wiedzieć czemu nazywanej od pewnego czasu Puszczą Gorzowską). W 1996 roku włączono w granice parku obszar projektowany wcześniej jako Park Krajobrazowo-Kulturowy “Źródliskowa Dolina Płoni”. Z uwagi na znaczne różnice wysokości (najwyższe wzniesienie 114,2 m n.p.m., najniższe 24 m n.p.m.) występujące na tym obszarze, rzeźba terenu przypomina Beskid Niski do tego stopnia, że nazywany jest “Bieszczadami Barlineckimi”. Krajobraz wzbogacają parki wiejskie i przydworskie z alejami starych drzew oraz zabytkową architekturą zespołów pałacowych i folwarcznych.

Szczególnie ze względu na przepiękne położenie - dwa jeziora znajdujące się na terenie parku zasługują na wielką uwagę. Jezioro Barlineckie i Okunie stanowią niezwykłe walory przyrodnicze. Wokół nich opracowano i zorganizowano ścieżki dydaktyczne.

Terenami o szczególnych wartościach przyrodniczych, naukowych i dydaktycznych są rezerwaty. W minie Barlinek znajdują się dwa rezerwaty prawnie uznane i dwa projektowane.

Rezerwaty prawnie uznane:

1. Skalisty Jar Libberta - o powierzchni 33 ha, położony ok. 600 metrów od wsi Równo. Urozmaicone wzniesienia morenowe o wysokości do 20 metrów. Znajdują się tutaj niespotykane na Pomorzu Zachodnim piaskowo-wapienne skałki osadowe o ciekawych kształtach, z których trzy największe o obwodzie 825-1050 cm i przeciętnej wysokości 350 - 375 cm (do 4 m) noszą nazwy: Czarcia Kazalnica, Czarcia Brama, Czarcie Okno.

2. Markowe Błota - o powierzchni 194 ha, położony ok. 1000 metrów od osady Sitno (k. Moczydeł) Przepiękny rezerwat ornitologiczny w kompleksie śródleśnych bagien, bogaty w roślinność leśno-bagienną.

Rezerwaty projektowane:

1. Buczyny Barlineckie - rezerwat leśny-częściowy ma chronić drzewostany bukowe nad Jeziorem Barlineckim.

2. Jezioro Sitno-Lubiszewko - również koło Sitna - rezerwat leśno-ornitologiczny, mający chronić biotopy wodno-bagienne, zamieszkałe przez liczne gatunki ptaków.

Na północny-zachód od Barlinka znajduje się teren Pojezierza Myśliborsko-Barlineckiego, który jest obszarem chronionego krajobrazu (szkoda tylko, że niczego się tam nie faktycznie nie chroni, a szczególnie krajobrazu !).

II. Walory kulturowe

Barlinek to coraz prężniej rozwijający się ośrodek życia kulturalnego. Przejawem tego jest działalność Barlineckiego Ośrodka Kultury z bogatą tematycznie ofertą i aktywnie działającymi sekcjami, Muzeum Regionalne ze stałymi i zmiennymi ekspozycjami, biblioteka, kino, prasa lokalna (Echo Barlinka, Barliniak) oraz liczne imprezy o charakterze lokalnym, ogólnopolskim i międzynarodowym. Do cyklicznie organizowanych imprez, które stanowią o wartości walorów kulturowych Barlinka można zaliczyć m.in. Wojewódzkie Przeglądy Amatorskiego Ruchu Artystycznego (PARA), Lato Teatralne, Ogólnopolskie plenery plastyczne, Międzynarodowe Festiwale Szachowe pamięci Emanuela Laskera, Ogólnopolskie Regaty Jachtów Omega, Jesienne Biegi Leśne, Konkursy Plastyczne “Tutaj jestem”, Dni Barlinka, Sobótka.

Perspektywy rozwoju imprez i działalności o charakterze szeroko rozumianej kultury to w przypadku Barlinka także rozwój tej działalności w kontekście związków partnerskich z niemieckim Schneverdingen, szwedzkim Eksjö oraz francuskim Courrieres.

III. Walory historyczne

Z konieczności ograniczyć się tutaj muszę tylko do wymienienia listy historycznych obiektów wartych zobaczenia.

1. Fragmenty kamiennych murów obronnych z pierwszej połowy XIV wieku.

2. Rynek ze studzienką z 1912 roku (proj. Ackermann) zwieńczoną figurą gęsiarki atakowanej przez gąsiora.

3. Kościół gotycki.

4. Dom Gutenberga ze znajdującym się na fasadzie jego popiersiem.

5. Dom przy ul. 1 Maja 28, którym mieszkał Stefan Flukowski – pisarz i poeta (1902-1972).

6. Dom przy ul. Chmielnej 7, w którym urodził się Emanuel Lasker – szachowy mistrz świata.

7. Zabytkowe kąpielisko miejskie, wybudowane w 1927 roku w niezwykle rzadko spotykanym na terenach Pomorza i dawnej Nowej Marchii stylu alpejskim.

8. Kościół Polski (p.w. św. Bonifacego), wybudowany w 1923 roku m.in. ze składek polskich robotników rolnych.

9. Zabudowania zabytkowego Młyna Papierni.

10. Cebulowy Dom - Pałacyk.

IV. Rozwój walorów turystycznych

W dalszym ciągu podstawą rozwoju walorów turystycznych w Barlinku powinno być:

- stan ochrony środowiska,

- działania gospodarcze,

- działania kulturowe.

Samorząd obecnie dysponuje szeregiem uprawnień wynikających z ustaw, dzięki którym może prowadzić własną politykę ekologiczną, sterować nią i oddziaływać na rozwój określonych działalności produkcyjno-usługowych, w tym także, a może przede wszystkim - turystyczno-rekreacyjnej.

Niezbędnym w każdym wypadku jest wprowadzenie zasady ochrony przyrody we wszystkich działaniach, aby chronić to co jest w Barlinku najcenniejsze. Wiąże się to również z zachowaniem najbardziej wartościowych terenów dla potrzeb całego społeczeństwa. Część najbardziej atrakcyjnych terenów i obiektów jest niezłym kąskiem dla osób dysponujących dużym kapitałem. W tym wypadku jednak wyżej wspomniana zasada musi mieć priorytet.

Pomimo dużego nasycenia imprezami kulturalnymi i sportowo-rekreacyjnymi należy dążyć do skomasowania najbardziej efektownych działań w okresie wakacyjnym. Skierować je trzeba do jak najszerszego grona odbiorców (turyści, mieszkańcy miasta) a ich program powinien opierać się i wykorzystywać przede wszystkim walory typowo lokalne, związane, na przykład - z legendami o Barlinku. Ten temat łączy się już z tzw. produktem turystycznym.

BAZA TURYSTYCZNA

I. Baza noclegowa

Wbrew większości opinii bazę noclegową w Barlinku można uznać, pod względem ilości miejsc, za nienajgorszą. Biorąc pod uwagę wszystkie istniejące obiekty, które dysponują miejscami noclegowymi okaże się, że ich ilość nie jest taka mała. Zakłada się, że miejscowość turystyczna wielkości naszego Barlinka powinna dysponować ok. 250 miejscami noclegowymi. Oto krótka inwentaryzacja:

1. Hotele - 100 miejsc

2. Pensjonaty - 50 miejsc

3. Domki campingowe - 130 miejsc

4. Internaty i schroniska - 220 miejsc

5. Pola biwakowe - 100 miejsc

6. Kwatery prywatne - ???

Te trzy znaki zapytania przy kwaterach prywatnych oznaczają, że nikt dzisiaj nie jest w stanie ich policzyć. Wynika to z prostego faktu, że żadna kwatera prywatna nie jest oficjalnie nigdzie zarejestrowana, chociaż wiadomo, że goście są tam przyjmowani. Jednak mimo to, przeliczając miejsca w pozostałych obiektach, wychodzi na to, że Barlinek może przyjąć jednorazowo przynajmniej 600 gości.

Ogólnie rzecz biorąc stan bazy noclegowej jest zadawalający, biorąc również pod uwagę jej zróżnicowany standard. Mogą bowiem zatrzymywać się u nas goście dysponujący pokaźnym portfelem, także z zagranicy, jak również inni, mniej zamożni. Ważne jest tylko to, aby standard ten ciągle podnosić i by utrzymywał się on w określonych normach. Nie wolno przy tym dzielić rynku turystycznego na krajowy i zagraniczny, ponieważ spowoduje to różnicowanie jakości usług. Turysta krajowy i zagraniczny musi być traktowany tak samo i dla obu grup należy świadczyć usługi najwyższej jakości.

Istotną rolę w rozwoju bazy noclegowej będzie spełniać już w niedalekiej przyszłości baza agroturystyczna, związana z turystyką wiejską. Jednak wydaje się, że z wielu względów, m.in. brakiem odpowiednich materiałów informacyjnych, na jej rozwój trzeba będzie jeszcze poczekać.

II. Baza żywieniowa

Bazę żywieniową można podzielić na trzy podstawowe rodzaje:

- zakłady gastronomiczne typu podstawowego (restauracje, bary, jadłodajnie, stołówki),

- zakłady gastronomiczne typu uzupełniającego (kawiarnie, piwiarnie)

- mała gastronomia (smażalnie, lodziarnie).

Niektóre punkty gastronomiczne trudno niekiedy zaliczyć do konkretnego rodzaju, bowiem w swojej działalności łączą kilka funkcji, np. piwiarnia z barem. Dokonując pobieżnej analizy, korzystając z danych uzyskanych bezpośrednio w zakładach gastronomicznych, okazuje się, że codziennie może być w Barlinku podanych ok. 1.000 pełnych dwudaniowych obiadów. Wydaje się więc pewne, że stan ilościowy, a także jakościowy bazy żywieniowej jest w zupełności wystarczający i nie wymaga większej rozbudowy.

III. Urządzenia sportowo-rekreacyjne

Liczba obiektów sportowo-rekreacyjnych:

1. Stadion sportowy - 1

2. Boiska - 4

3. Korty tenisowe - 5

4. Wypożyczalnie sprzętu pływającego - 3

5. Przystań żeglarska - 1

6. Plaża strzeżona - 2

7. Siłownie - 4

8. Ogródki jordanowskie - 2

Barlinek w porównaniu z innymi podobnej wielkości miastami ma dość pokaźną liczbę urządzeń sportowo-rekreacyjnych. Nie można tutaj zapomnieć o naturalnych obiektach, jakimi są leśne trasy przełajowe, które służą obecnie biegaczom, a można je również wykorzystać jako crossowe tory rowerowe. Należałoby również wykorzystując naturalne warunki terenowe utworzyć rekreacyjną ścieżkę zdrowia.

Trudno natomiast jest określić zasadność działań na rzecz budowy pływalni. Z pewnością jest to potężna inwestycja, na którą obecnie, nie jest stać miasta. W propozycjach strategicznych na następne lata jednak należałoby taki obiekt brać pod uwagę.

IV. Szlaki turystyczne

Znakowane szlaki piesze są ważnym elementem dla rozwoju turystyki. W okolicach Barlinka istnieją 4 takie szlaki:

- dookoła Jeziora Barlineckiego, stanowiący również ścieżkę dydaktyczną - dł. 10 km,

- do źródeł Płoni - dł. 6,5 km,

- do skalistego jaru Libertta - dł. 18 km,

- przez Puszczę Barlinecką (Barlinek-Krzynka-Płonno-Barlinek) - dł. 10 km.

Istnieje również wiele ścieżek spacerowych, które na początku naszego wieku były bardzo intensywnie uczęszczane. Brakuje niestety przede wszystkim przewodników po szlakach i ścieżkach z dokładnie zaznaczonymi np. atrakcjami naturalnymi, których przecież tam nie brakuje. Takie wydawnictwa niewątpliwie podniosą atrakcyjność turystyczną, a także mogłyby stanowić materiał dydaktyczny.

V. Baza paraturystyczna

Podstawowe znaczenie bazy paraturystycznej polega na tworzeniu przede wszystkim kompleksowej oferty usługowej. Tworzą ją placówki handlowe, usługowe, instytucje kulturalno-rozrywkowe, służba zdrowia, banki, itp. Ich ilość i struktura jest ściśle związana ze stopniem zurbanizowania Barlinka i wydaje się, że rozwój turystyki nie będzie miał znaczącego wpływu na jej rozwój. Ogólnie rzecz biorąc stan bazy paraturystycznej jest wystarczający i nie wymaga rozbudowy.

Podstawą zagospodarowania czasu wolnego turystów w Barlinku jest obok korzystania z instytucji i urządzeń sportowo-rekreacyjnych i rozrywkowych sieć instytucji kulturalnych. I tę rolę spełniają w Barlinku: dom kultury z kinem, muzeum, biblioteka, a więc placówki prowadzące działalność kulturalno-rozrywkową a także oświatową związaną z upowszechnianiem dóbr kultury.

VI. Informacja turystyczna

Jest to chyba najczulszy i zarazem najsłabszy punkt bazy turystycznej istniejącej w Barlinku. Próby powołania takiego punktu przy Ośrodku Sportu, Turystyki i Rekreacji nie spełniły niestety oczekiwań, chociaż wydaje się, że tam miałby rację istnienia i statutowego działania Ośrodka. Funkcjonowanie lokalnej informacji turystycznej musi opierać się na wiedzy dotyczącej nie tylko możliwości zakwaterowania turysty w określonym terminie. To musi być wiedza o możliwościach spędzenia wolnego czasu, uczestnictwa w imprezach, itp. Biuro informacji turystycznej powinno również organizować wycieczki po mieście i okolicach, prowadzić działalność wydawniczą, reklamową i związane z tym działania promocyjne.

Do prowadzenia informacji niezbędna jest osoba znająca przynajmniej jeden zachodni język, która udzieli w razie potrzeby wyczerpującej informacji każdemu, także potencjalnemu inwestorowi o możliwościach inwestowania w mieście. Faktem jest, że w Barlinku niektóre formy działania w zakresie informacji turystycznej przejął na siebie Urząd Miasta i Gminy.

Do tej pory przedstawiłem analizę walorów turystycznych Barlinka oraz istniejącą infrastrukturę materialną związaną z obsługą turystów. Teraz spróbuję podać propozycje tzw. produktów turystycznych wynikających z konkurencyjności i atrakcyjności Barlinka.

Niezbędne jest tutaj podanie kategorii rynku turystycznego, podział na segmenty przyjazdów, wg których można proponować produkty turystyczne.

1. Turystyka pobytowa (wczasy)

Jest to najczęściej preferowana kategoria wypoczynku w Europie (ok. 35% wszystkich podróżnych). W Polsce wczasy łączą się najczęściej z przebywaniem nad Bałtykiem, lecz okazuje się, że pobyt w strefie jezior i lasów przyciąga obecnie prawie 20% wszystkich wczasowiczów krajowych. Dla porównania z gór korzysta ok. 10%.

Barlinek posiada korzystne warunki turystyczno-rekreacyjne. Do tego dochodzi jeszcze przygraniczne położenie województwa gorzowskiego, co jest dodatkowym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi turystyki. Ważnym czynnikiem rozwoju turystyki wczasowej są zasoby i atrakcje kulturowe miasta. Jednak głównym elementem jest baza noclegowa i gastronomiczna, której struktura pozwala na rozwój głównie form kolonijjnych dla dzieci i młodzieży.

Coraz modniejszą formą wczasów staje się turystyka kwalifikowana. Istniejąca w Barlinku baza rekreacyjno-sportowa pozwala na rozwój tej formy w postaci wczasów w siodle, obozów tenisowych, żeglarskich, myśliwskich itp.

W ostatnich latach wzrosło znacznie zainteresowanie agroturystyką. Wczasowicze szukają wysokiej jakości środowiska naturalnego i krajobrazu, szukają relaksu, bliskości natury, ucieczki od tłumu. Niewątpliwie tą formą turystki zainteresują się w gminie Barlinek również właściciele gospodarstw rolnych.

Zmieniająca się struktura zatrudnienia, zmniejszanie liczby osób zatrudnionych w przemyśle, prędzej czy później doprowadzi do jeszcze większego zainteresowania rozwojem ruchu turystycznego w Barlinku i okolicach. Spadek dochodów, wysoki poziom bezrobocia i ograniczone możliwości zatrudnienia powodują wzrost zainteresowania usługami turystycznymi. Obecnie zauważalna jest jednak zbyt słaba motywacja do takiego działania.

Do słabych punktów ograniczających rozwój produktu turystyki wczasowej należą:

- słaba promocja, małe rozpropagowanie walorów Barlinka i okolic,

- większa skuteczność walki o turystę innych regionów (Mazury, wybrzeże bałtyckie, Tatry),

- brak zainteresowania rozwojem usług turystycznych,

- brak znajomości języków obcych,

- zbyt krótki sezon (czerwiec-wrzesień).

Dlatego też wydaje się, że w niektórych wypadkach pomoc władz lokalnych w zakresie rozwoju turystyki wczasowej jest niezbędna. Szukając środków finansowych na ten cel być może wydaje się zasadne wprowadzenia w Barlinku opłaty klimatycznej w okresie wiosna-jesień dla turystów zameldowanych na pobyt czasowy. Dokonując pobieżnych tylko wyliczeń można zakładać, że z tego tytułu kasa gminna może być zasilona w kwocie ok. 150.000 zł rocznie. Nieodzownym wydaje się również powołanie do życia Biura Informacji Turystycznej, finansowanego przynajmniej na początku swojej działalności przez samorząd lokalny. Szczególna uwaga władz lokalnych a także firm działających na rynku turystycznym winna być skoncentrowana na przyjazdowej turystyce zagranicznej. Konieczne są tutaj m.in.:

- aktywna promocja miasta i okolic na międzynarodowym rynku, poprzez ścisłą współpracę z firmami turystycznymi niemieckimi, szwedzkimi, duńskimi itp,

- dalsze prowadzenie akcji w zakresie estetyzacji i czystości,

- wydanie przewodników przynajmniej w dwóch wersjach językowych,

- wydanie reklamowego plakatu z efektowną fotografią Barlinka, który byłby prezentowany w biurach podróży.

Nie są to oczywiście wszystkie potrzebne formy działań koniecznych dla rozwoju tego segmentu. Nie jest to jednak zadaniem tej publikacji.

2. Turystyka objazdowa

Ta forma turystki łączy się ze zwiedzaniem. Jest ona determinowana takimi cechami, jak atrakcje w miejscu docelowym, infrastruktura turystyczna, dostępność, wizerunek i cena. Przykładem takiej turystki są najczęściej wycieczki krajoznawcze - autokarowe, rowerowe i piesze. W celu rozwoju produktu turystycznego dla turystki objazdowej powinno się wykonać kilka działań:

- opublikować dobrej jakości broszury, foldery, informatory miejsko-gminne w kilku wersjach językowych i zadbać o ich ogólną dostępność,

- przygotować wycieczki samooprowadzające (drogowskazy, mapy, przewodniki, tablice),

- opracować zasady powoływania i utrzymania dobrych przewodników (z uprawnieniami) po mieście i okolicach

- określić i oznaczyć dobrej jakości parkingi i miejsca odpoczynku,

- zapewnić łatwość odszukiwania punktów informacji turystycznej.

3. Turystyka wycieczkowa

Wycieczki do miast stają się coraz popularniejszą kategorią podróży. Świadczy to o zmianach zachowań turystycznych, idących w kierunku krótszych i częstszych wakacji oraz wypadów weekendowych. Tak jak w turystyce objazdowej, turystyka wycieczkowa posiada podobne formy rozwoju produktu turystycznego.

4. Turystyka tranzytowa

Nie wydaje się, aby ta forma turystyki, ze względu na położenie Barlinka z dala od głównych tras komunikacyjnych rozwijała się. Dlatego segment ten pominę.

5. Turystyka związana z podróżami służbowymi

Podróże służbowe łączą się z turystyką biznesową i kongresową, te z kolei z turystką wycieczkową i objazdową. Podróżnych w interesach, szczególnie zagranicznych należałoby bardziej skłaniać do przedłużenia pobytu w celach turystycznych.

Istotnym wsparciem podróży służbowych, szczególnie w Barlinku są przyjazdy związane z działalnością w kongresach, sympozjach, działalnością stowarzyszeń, turniejami sportowo-rekreacyjnymi, wystawami itp. Tego typu turystyka mogłaby się rozwijać coraz bardziej, wykorzystując dotychczasowe osiągnięcia i doświadczenia. Szczególnie w Barlinku jest to bardzo ważny segment turystyki, co świadczy o rozwoju walorów kulturowych miasta. Mnogość imprez kulturalno-sportowych, także międzynarodowych kongresów organizowanych w Barlinku jest dobrym prognostykiem rozwoju turystyki służbowej.

Zakończenie

W tym tekście próbowałem dokonać analizy uwarunkowań rozwoju turystycznego Barlinka. Wykazałem, że istniejąca baza i infrastruktura jest w zupełności wystarczająca dla rozwoju pewnych segmentów tego rynku. Jeżeli wykona się kilka zasadnych i potrzebnych posunięć, wykaże się aktywność w sferze działalności turystycznej, to Barlinek może stać się ponownie perłą Pomorza Zachodniego.

Ruch turystyczny w Barlinku powinien moim zdaniem dążyć do rozwoju turystyki kwalifikowanej. Skierowanie oferty do turysty, który wie, czego może oczekiwać po pobycie w Barlinku, jest najlepszą metodą na utrzymanie czystego, nieskażonego środowiska naturalnego. Masowość nie zawsze jest wskazana - a u nas chyba szczególnie niepożądana. Do takiego rozwoju miasta powinniśmy dążyć wspólnie.

KRZYSZTOF KĘDZIOR

EB Nr 3,4,5/1998